بررسی سیر تحول طلاکاری قرآن‌های موزۀ آستان قدس رضوی از ابتدا تا دورۀ قاجار

قرآن کریم پراهمیت‌ترین متن اسلامی است که همواره از ابتدای دورۀ اسلامی تاکنون اقوام مختلف جهان اسلام از جمله ایرانیان را بر آن داشته که بالاترین هنر خود را در آراستن آن به کار گیرند. هنرمندان ایرانی پس از اسلام هر ورق قرآن را با استفاده از طلا تبدیل به اثری نفیس در نهایت زیبایی کرده‌اند. هدف از انجام این پژوهش مشخص نمودن روند تزئین قرآن‌ها با طلا بوده و این پرسش مطرح است که در طی قرون اسلامی میزان به کارگیری طلا برای آراستن قرآن‌ها تا چه اندازه تغییر کرده است. در گنجینه قرآن‌های موزۀ آستان قدس رضوی سیر تحول طلاکاری قرآن‌ها از دوران اولیۀ اسلامی تا دورۀ قاجار به طور آشکاری مشهود است. با استفاده از این منبع پرشکوه، سیر تغییرات تزئین با طلا مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در آغاز، فقط بخش‌های کوچکی در قرآن‌ها تذهیب می‌شد، ولی در دوره‌های بعد این تزئین گسترش پیدا کرده و پیدایش تدریجی آرایه‌ها دیده می‌شود که در ابتدا تک رنگ بوده و در طی قرون الوان دیگری به آنها افزوده شده به طوریکه اوج تذهیب و طلاکاری قرآن را در دوره صفوی شاهدیم و از آن پس به دلیل رواج چاپ سنگی در دورۀ قاجار تزئین قرآن‌ها کاهش می‌یابد. با مطالعه این سیر تحول در‌می‌یابیم که طلاکاری قرآن‌ها نسبت به دوران اولیه اسلامی سیر صعودی و پیشرونده داشته است. این دریافت، افق جدیدتری را نسبت به زیبایی‌شناسی هنر اسلامی پیش رو قرار داده و تأثیر دوره‌های تاریخی مختلف بر آن را تبیین می‌کند. رویکرد این پژوهش تاریخی بوده و به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی صورت گرفته است.